สำหรับใครที่ชอบไปเล่นน้ำทะเลตามแหล่งท่องเที่ยวทางทะเลต่าง ๆ อย่างเช่น เที่ยวภูเก็ต หรือเที่ยวตามชายทะเล ตามเกาะ และชายหาดอื่น ๆ รวมไปถึงผู้ที่ชอบดำน้ำ สิ่งหนึ่งที่หลายคนที่เล่นน้ำทะเลหรือดำน้ำน่าจะต้องเคยพบเจอกันก็คือ อาการผื่นคันตามผิวหนังในขณะที่กำลังเล่นน้ำหรือดำน้ำอยู่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อขึ้นจากน้ำมาแล้วพบว่ามีอาการคันเป็นผื่นแดงมากกว่าเดิม ซึ่งอาการคันและผื่นแดงที่เกิดขึ้นจากการเล่นน้ำทะเลโดยหลัก ๆ แล้วมักเกิดจากสิ่งมีชีวิตที่เรียกว่า “แตนทะเล” นั่นเองค่ะ แต่แท้จริงแล้วอาการคันที่เกิดขึ้นในขณะที่ลงน้ำทะเลนั้นเกิดจากแตนทะเลจริงหรือไม่ และแตนทะเลคืออะไร วันนี้เรามีคำตอบมาให้ พร้อมทั้งแนะนำวิธีดูแลตัวเองเบื้องต้น รวมไปถึงการรักษาเมื่อสัมผัสกับแตนทะเลกันค่ะ
แตนทะเลคืออะไร?
แตนทะเลหรือ Sea bather’s eruption เป็นชื่อเรียกพวกตัวอ่อนของสิ่งมีชีวิตในทะเลประเภท Cerenterate อย่างเช่น ตัวอ่อนของ Anemone และตัวอ่อนของแมงกะพรุนซึ่งมีขนาดเล็กมาก ๆ โดยจัดอยู่ในกลุ่มแพลงตอนที่มีเข็มพิษแบบ nematocyte ซึ่งเข็มพิษของตัวอ่อนเหล่านี้จะทำให้เกิดอาการคันและรู้สึกแสบร้อนได้ในผู้ที่แพ้พิษของแตนทะเล และเนื่องจากแตนทะเลนั้นเป็นสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในน้ำทะเล ดังนั้นเมื่อเราลงเล่นน้ำทะเลหรือว่าดำน้ำก็หลีกเลี่ยงไม่ได้เลยที่จะสัมผัสกับแตนทะเลเหล่านี้
อาการเมื่อถูกแตนทะเล
สำหรับพิษของแตนทะเลนั้นส่วนใหญ่แล้วจะพบผู้ที่แพ้น้อยมาก ดังนั้นส่วนใหญ่ใครที่ลงเล่นน้ำทะเลหรือว่าดำน้ำแล้วไม่มีอาการผื่นคันตามผิวหนังก็ถือได้ว่าไม่แพ้พิษของแตนทะเลนั่นเอง เพราะโดยปกติแล้วแตนทะเลจะเข้ามาติดอยู่ตามเสื้อผ้า ผิวหนัง และเส้นผมตั้งแต่อยู่ในน้ำทะเล ดังนั้นถ้าหากใครมีอาการแพ้แตนทะเลก็จะรู้สึกคัน โดยจะเริ่มรู้สึกบริเวณผิวหนังที่ไม่มีเสื้อผ้าปกคลุมก่อน และเมื่อขึ้นมาจากน้ำทะเลก็จะรู้สึกคันมากขึ้น เนื่องจากมีตัวอ่อนของแตนทะเลที่ติดตามเสื้อผ้าขึ้นมาด้วย และยิ่งถ้าหากเสื้อผ้ามีการเสียดสีกับผิวหนังมากขึ้นรวมไปถึงการอาบน้ำจืดร่วมด้วย ก็จะทำให้เข็มพิษที่ติดตามเสื้อผ้าปล่อยพิษออกมามากขึ้น จนทำให้เกิดอาการผื่นคันในร่มผ้า และมีผื่นคันมากโดยเฉพาะบริเวณหน้าอก ข้อพับ และขาหนีบ โดยอาการผื่นคันเหล่านี้สามารถเป็นต่อเนื่องได้ยาวนานกว่าสัปดาห์ ขึ้นอยู่กับว่าแต่ละคนนั้นแพ้แตนทะเลมากน้อยแค่ไหน
การป้องกันอันตรายจากแตนทะเล
• เมื่อลงน้ำทะเลแนะนำให้เลือกชุดดำน้ำหรือชุดว่ายน้ำที่เป็นเสื้อแขนยาว ขายาว สามารถปกปิดร่างกายได้เกือบทุกส่วน หรือแนะนำให้ซื้อเป็นชุดคล้ายกับ diving suit ก็สามารถช่วยป้องกันแตนทะเลได้ในระดับหนึ่ง
• แตนทะเลพบมากในช่วงเช้า ดังนั้นแนะนำให้เลือกลงน้ำในช่วงบ่าย ๆ เป็นต้นไป แต่ถ้าหากหลีกเลี่ยงไม่ได้ เมื่อลงน้ำทะเลแล้วรู้สึกมีอาการคันหรือปวดแสบ ให้รีบขึ้นจากน้ำทะเลทันที
• ควรพกน้ำส้มสายชูติดกระเป๋าไปด้วยเมื่อต้องลงน้ำทะเล เพราะสามารถบรรเทาอาการเมื่อแพ้แตนทะเลได้
• ใช้ครีมกันแดดที่สามารถป้องกันพิษของแตนทะเลหรือพิษจากแมงกะพรุน ก็จะสามารถช่วยป้องกันไม่ให้เข็มพิษทำงานจนก่อให้เกิดอาการแพ้ได้
ข้อควรปฏิบัติเมื่อแพ้แตนทะเล
• หากรู้สึกมีอาการคันหรือปวดแสบเมื่อลงน้ำทะเล ให้รีบขึ้นมาจากน้ำทะเลทันที
• ถอดเสื้อผ้าที่สวมใส่อยู่แล้วใช้น้ำทะเลสะอาดชำระล้างร่างกาย ห้ามใช้น้ำจืดโดยเด็ดขาดเพราะจะยิ่งทำให้พิษถูกปล่อยออกมามากขึ้น
• ห้ามขัดถูและเกาบริเวณที่มีอาการคัน เพราะจะยิ่งทำให้พิษของแตนทะเลนั้นกระจาย จนทำให้รู้สึกคันและบวมแดงมากขึ้น
• ใช้น้ำส้มสายชูหรือน้ำมะนาวผสมน้ำแล้วล้างทำความสะอาดบริเวณที่คัน จากนั้นใช้ยาลดผดผื่นในกลุ่มสเตียรอยด์อย่างเช่น TA lotion ทาบริเวณที่คันหรือบริเวณที่มีผื่นขึ้น
• หากเป็นผื่นคันตามปกติก็แนะนำให้รับประทานยาแก้แพ้ในกลุ่ม Antihistamine แต่ถ้าหากมีอาการรุนแรงจนผิดปกติ อย่างเช่น มีไข้ หายใจติดขัด หน้าตาบวม ควรรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุด
อย่างไรก็ตามสาเหตุการเกิดผื่นคันก็ใช่ว่าจะเป็นมาจากการแพ้พิษแตนทะเลเพียงอย่างเดียว เพราะอาจเกิดขึ้นได้จากพวกปรสิตในท้องทะเลอื่น ๆ ด้วยเช่นกัน แต่ที่พบบ่อยมากที่สุดก็คือแพ้พิษของแตนทะเล ดังนั้นเพื่อเป็นการป้องกันและหลีกเลี่ยงพิษของแตนทะเล ก่อนลงน้ำทะเลก็แนะนำให้ปกป้องตัวเองเพื่อหลีกเลี่ยงและลดโอกาสแพ้แตนทะเลให้ได้มากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นการใช้ครีมกันแดดที่สามารถป้องกันพิษของแตนทะเลหรือพิษจากแมงกะพรุน การใส่ชุดว่ายน้ำหรือชุดดำน้ำที่มิดชิดรัดกุม รวมไปถึงการปฐมพยาบาลและดูแลตัวเองเบื้องต้นเมื่อแพ้พิษของแตนทะเล แต่ถ้าหากมีอาการแพ้แตนทะเลจนผิวหนังเป็นผื่นแดงและหายช้า แนะนำให้พบหมอผิวหนังเพื่อหาแนวทางรักษาและดูแลผิวกันต่อไป ถ้าหากใครอยู่ที่ภูเก็ตก็แนะนำให้รักษาที่คลินิกผิวหนังกะทู้ ที่นี่มีหมอผิวหนังผู้เชี่ยวชาญ มีเครื่องมือและเทคโนโลยีที่ทันสมัยที่จะช่วยให้อาการแพ้พิษแตนทะเลบรรเทาลงและช่วยให้ผิวของคุณกลับมาสวยดังเดิมหลังจากแพ้พิษแตนทะเลได้
